Wat zijn mijn rechten als werknemer met autisme?

Als werknemer met autisme heb je dezelfde fundamentele rechten als iedere andere werknemer in Nederland, plus extra bescherming tegen discriminatie op basis van je diagnose. Je hebt recht op redelijke aanpassingen die je nodig hebt om je werk goed te kunnen doen. Deze aanpassingen kunnen variëren van een rustige werkplek tot flexibele werktijden, afhankelijk van jouw specifieke behoeften. Bovendien beschermt de wet je tegen discriminatie tijdens alle fases van je arbeidsrelatie – van sollicitatie tot doorgroeimogelijkheden. In dit artikel leggen we je rechten als werknemer met autisme uit en hoe je deze kunt gebruiken om een prettige en toegankelijke werkplek te creëren.

Wat zijn de belangrijkste rechten voor werknemers met autisme? #

Als werknemer met autisme heb je in Nederland een aantal wettelijke rechten die je beschermen op de arbeidsmarkt. De basis hiervan ligt in de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ). Deze wet zorgt ervoor dat je niet gediscrimineerd mag worden vanwege je autisme.

Je belangrijkste rechten zijn:

• Recht op gelijke behandeling bij werving, selectie, aanstelling en arbeidsvoorwaarden
• Recht op doeltreffende aanpassingen die nodig zijn om je functie uit te kunnen voeren
• Bescherming tegen discriminatie, pesten en uitsluiting op basis van je autisme
• Recht op privacy over je medische gegevens, waaronder je diagnose
• Gelijke kansen op doorgroei, opleiding en ontwikkeling binnen het bedrijf

De wet bepaalt dat werkgevers verplicht zijn om ‘redelijke aanpassingen’ te doen wanneer je daar als werknemer met autisme om vraagt. Wat ‘redelijk’ is, hangt af van je specifieke situatie, de grootte van het bedrijf en de beschikbare middelen. Kleine aanpassingen die voor jou een groot verschil maken, worden bijna altijd als redelijk beschouwd.

Deze rechten gelden tijdens alle fases van je werk: van sollicitatie tot en met je vertrek bij een organisatie. Als je werkgever deze rechten niet respecteert, kan dit gezien worden als discriminatie.

Hoe vraag je werkplekaanpassingen aan als je autisme hebt? #

Het aanvragen van werkplekaanpassingen begint met een open gesprek met je werkgever of leidinggevende. Je hoeft hierbij niet alle details van je diagnose te delen, maar wel duidelijk te maken welke specifieke aanpassingen je nodig hebt om je werk goed te kunnen doen.

Volg deze stappen om aanpassingen aan te vragen:

1. Bereid je voor door te inventariseren welke specifieke aanpassingen je nodig hebt
2. Maak een afspraak met je leidinggevende of de HR-afdeling
3. Leg uit welke aspecten van je werk je moeilijk vindt en welke oplossingen je daarvoor ziet
4. Focus op hoe deze aanpassingen je productiviteit en werkplezier kunnen verbeteren
5. Wees open voor alternatieve oplossingen die worden aangedragen
6. Maak concrete afspraken en leg deze schriftelijk vast
7. Evalueer na een periode of de aanpassingen werken zoals bedoeld

Het kan helpen om je verzoek schriftelijk in te dienen na het gesprek. Zo heb je bewijs van je aanvraag als er later vragen over ontstaan. Sommige werkgevers hebben specifieke procedures voor het aanvragen van werkplekaanpassingen, vraag hiernaar bij je HR-afdeling.

Als je bedrijfsarts of arbeidsdeskundige hebt, kun je hen ook betrekken bij dit proces. Zij kunnen je helpen te bepalen welke aanpassingen passend zijn en kunnen je werkgever adviseren.

Welke aanpassingen kun je vragen aan je werkgever? #

Er zijn veel verschillende aanpassingen die je kunt vragen om je werk toegankelijker te maken als je autisme hebt. Deze aanpassingen vallen meestal in drie categorieën: werkomgeving, communicatie en werkplanning. De juiste aanpassingen verschillen per persoon, afhankelijk van je specifieke behoeften.

Aanpassingen in de werkomgeving kunnen zijn:

• Een vaste, rustige werkplek met minder prikkels
• Gebruik van noise-cancelling koptelefoons
• Aanpassing van verlichting (bijvoorbeeld dimbare lampen of daglichtlampen)
• Een afgeschermde werkplek of de mogelijkheid om in een aparte ruimte te werken
• De mogelijkheid om (gedeeltelijk) thuis te werken

Voor communicatie kun je denken aan:

• Duidelijke, schriftelijke instructies en afspraken
• Een vast aanspreekpunt of mentor bij vragen
• Duidelijke agenda’s en notulen bij vergaderingen
• Vooraf informatie krijgen over veranderingen of nieuwe projecten
• Directe en concrete feedback

Op het gebied van werkplanning kunnen deze aanpassingen helpen:

• Een gestructureerde dagindeling of weekplanning
• Flexibele werktijden of aangepaste werktijden (bijvoorbeeld later beginnen)
• Taken opsplitsen in kleinere, overzichtelijke stappen
• Voldoende tijd voor pauzes en herstel
• Duidelijkheid over prioriteiten en deadlines

Vergeet niet dat je ook kunt vragen om ondersteuning zoals jobcoaching. Het UWV kan soms deze coaching en andere voorzieningen vergoeden. Deze ondersteuning kan je helpen om optimaal te functioneren in je werk.

Moet je je autisme vermelden tijdens een sollicitatie? #

Je bent wettelijk niet verplicht om tijdens een sollicitatie te vertellen dat je autisme hebt. Het is je eigen keuze om dit wel of niet te delen, en er zijn voor- en nadelen aan beide opties.

Redenen om je autisme wel te vermelden:

• Je kunt direct bespreken welke aanpassingen je nodig hebt
• Het kan een gesprek openen over jouw specifieke talenten, zoals analytisch denken, oog voor detail of een sterke focus
• Je hoeft niet ’te doen alsof’, wat vaak veel energie kost
• Je vindt mogelijk een werkgever die diversiteit en inclusie belangrijk vindt
• Als je aanpassingen nodig hebt tijdens het sollicitatieproces zelf, zoals een rustigere ruimte of extra voorbereidingstijd

Redenen om je autisme niet te vermelden:

• Voorkomen van mogelijke vooroordelen of discriminatie
• Je wilt beoordeeld worden op je kwaliteiten, niet op je diagnose
• Je hebt geen aanpassingen nodig in je werk
• Je wilt het later in het proces of na indiensttreding bespreken

Als je besluit je autisme niet direct te vermelden, kun je altijd later in het proces of na je aanstelling het gesprek hierover aangaan. Het belangrijkste is dat je doet wat voor jou het beste voelt.

Wanneer je tijdens een sollicitatie wordt gevraagd naar je gezondheid of beperkingen, hoef je alleen informatie te delen die direct invloed heeft op het uitvoeren van de functie waarop je solliciteert. Je mag hierbij zelf bepalen wat je deelt, zolang dit niet resulteert in gevaarlijke situaties of het niet kunnen uitvoeren van essentiële functie-eisen.

Wat doe je als je discriminatie ervaart op je werk? #

Als je discriminatie ervaart op je werk vanwege je autisme, is het belangrijk om actie te ondernemen. Discriminatie kan verschillende vormen aannemen, zoals het weigeren van redelijke aanpassingen, pesten, uitsluiting of ongelijke behandeling.

Dit kun je doen als je discriminatie ervaart:

1. Documenteer alle voorvallen: noteer wat er gebeurde, wanneer, waar en wie erbij betrokken waren
2. Bespreek de situatie eerst met de betrokken persoon, als je je daar veilig bij voelt
3. Schakel je leidinggevende in als direct aanspreken niet helpt of niet mogelijk is
4. Neem contact op met de vertrouwenspersoon of HR-afdeling binnen je organisatie
5. Raadpleeg de interne klachtenprocedure van je bedrijf
6. Als interne stappen niet helpen, kun je externe hulp zoeken

Voor externe hulp kun je terecht bij deze instanties:

• College voor de Rechten van de Mens, voor een oordeel over discriminatie
• Juridisch Loket, voor gratis juridisch advies
• Vakbond, als je lid bent
• Antidiscriminatiebureau in jouw regio
• Een advocaat gespecialiseerd in arbeidsrecht

Houd er rekening mee dat discriminatie niet altijd opzettelijk gebeurt. Soms komt het voort uit onwetendheid over autisme. Een open gesprek kan al veel oplossen. Als dit niet het geval is, is het belangrijk om voor jezelf op te komen en je rechten te kennen.

Waar kun je terecht voor hulp en advies over je rechten? #

Er zijn verschillende organisaties en instanties waar je terecht kunt voor informatie, advies en ondersteuning over je rechten als werknemer met autisme. Deze hulpbronnen kunnen waardevol zijn als je vragen hebt of tegen problemen aanloopt.

Voor algemene informatie en advies kun je terecht bij:

• De Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)
• Stichting Autisme Digitaal (Autisme.nl)
• College voor de Rechten van de Mens
• Het Juridisch Loket
• UWV Werkgeversservicepunt

Voor persoonlijke begeleiding en ondersteuning:

• Autisme coaches en jobcoaches gespecialiseerd in autisme
• Bedrijfsarts of arbodienst via je werk
• MEE Nederland (ondersteuning bij leven met een beperking)
• Vakbond (als je lid bent)

Voor hulp bij het vinden van passend werk met goede ondersteuning kunnen wij bij Ctalents je helpen. Wij zijn gespecialiseerd in het verbinden van mensen met autisme met inclusieve werkgevers die open staan voor de unieke talenten die je meebrengt. Onze recruiters begrijpen wat je nodig hebt om tot je recht te komen op de werkvloer en kunnen je ondersteunen in het hele proces – van sollicitatie tot werkplekaanpassingen.

Het kan ook waardevol zijn om contact te leggen met lotgenoten via forums, Facebook-groepen of lokale ontmoetingsgroepen voor mensen met autisme. Zij kunnen je praktische tips geven gebaseerd op hun eigen ervaringen.

Vergeet niet dat hulp vragen geen teken van zwakte is, maar juist laat zien dat je jouw situatie serieus neemt en streeft naar een werkplek waar je volledig tot je recht komt. Bij werken met autisme gaat het erom de juiste balans te vinden tussen jouw talenten en de aanpassingen die nodig zijn om optimaal te functioneren.