10 communicatietips voor het werken met dove of slechthorende collega’s

Effectieve communicatie op de werkplek is essentieel voor iedereen. Wanneer je samenwerkt met dove of slechthorende collega’s, kunnen kleine aanpassingen in de manier waarop je communiceert een groot verschil maken. Door bewust te zijn van deze aanpassingen draag je bij aan een inclusievere werkomgeving waar iedereen op een gelijkwaardige manier kan deelnemen en zich gewaardeerd voelt. Bovendien verrijkt dit de samenwerking en zorgt het voor een prettigere werksfeer voor het hele team. In dit artikel delen we tien praktische communicatietips die je direct kunt toepassen.

Waarom goede communicatie met dove en slechthorende collega’s belangrijk is #

Effectieve communicatie vormt de basis van elke succesvolle samenwerking. Voor dove of slechthorende collega’s kan miscommunicatie echter snel ontstaan als er geen rekening wordt gehouden met hun communicatiebehoeften. Door bewust aandacht te besteden aan hoe je communiceert, zorg je ervoor dat alle teamleden gelijkwaardig kunnen deelnemen aan gesprekken, vergaderingen en sociale interacties op het werk.

Goede communicatie draagt ook bij aan het gevoel van inclusie. Wanneer dove of slechthorende collega’s volwaardig kunnen deelnemen aan alle aspecten van het werk, voelen ze zich meer gewaardeerd en betrokken. Dit heeft niet alleen een positief effect op hun werkplezier en productiviteit, maar versterkt ook de teamdynamiek en de werksfeer voor iedereen.

Bovendien leidt betere communicatie tot minder misverstanden en een efficiëntere samenwerking. Je zult merken dat de kleine aanpassingen die je maakt niet alleen helpen bij het communiceren met dove of slechthorende collega’s, maar ook de algemene communicatie binnen het team verbeteren.

1: Zorg dat je altijd zichtbaar bent tijdens het praten #

Voor veel dove of slechthorende mensen is het kunnen zien van je gezicht essentieel voor communicatie. Veel mensen die slechthorend zijn maken gebruik van liplezen om gesprekken te volgen. Zorg daarom altijd dat je gezicht goed zichtbaar is wanneer je met een dove of slechthorende collega praat. Vermijd het bedekken van je mond met je hand of andere objecten en positioneer jezelf zo dat er voldoende licht op je gezicht valt.

Let ook op je positie ten opzichte van lichtbronnen. Ga niet met je rug naar het raam of een felle lamp staan, want dan valt je gezicht in de schaduw en wordt liplezen bijna onmogelijk. Als je in een groep staat, zorg dan dat je in het gezichtsveld van je dove of slechthorende collega blijft. Bij online vergaderingen is het belangrijk om je camera aan te zetten zodat je collega je gezicht kan zien. Zoals we bij Ctalents vaak zien: een slechthorend persoon kan gebruik maken van liplezen om zo goed te communiceren met anderen, maar daarvoor is het dus belangrijk dat het mondbeeld goed zichtbaar is.

Wees je ervan bewust dat wanneer je al pratend wegloopt of je hoofd afwendt, je collega je niet meer kan verstaan. Maak daarom oogcontact voordat je begint te praten en blijf gericht op je gesprekspartner.

2: Leer de basis van gebarentaal of handige gebaren #

Het leren van enkele basisbegrippen uit de Nederlandse Gebarentaal (NGT) kan een wereld van verschil maken voor dove collega’s die gebarentaal gebruiken. Je hoeft geen vloeiende gebarentaalgebruiker te worden om toch betekenisvolle verbindingen te maken. Start met eenvoudige gebaren zoals ‘goedemorgen’, ‘dank je wel’, ‘alles goed?’ of gebaren die relevant zijn voor jullie werkzaamheden.

Er zijn veel gratis online bronnen en apps beschikbaar waarmee je de basisbeginselen van gebarentaal kunt leren. Je kunt ook eenvoudige gebaren bedenken die jullie team samen kan gebruiken tijdens vergaderingen, zoals gebaren voor ‘akkoord’, ‘vraag’, of ‘pauze’. Dit toont niet alleen respect voor de communicatievoorkeur van je dove collega, maar bevordert ook een inclusieve teamcultuur waar iedereen zich gewaardeerd voelt.

Het is belangrijk om te onthouden dat niet alle dove of slechthorende mensen gebarentaal gebruiken. Sommigen zijn opgegroeid met gesproken taal en liplezen. Vraag daarom altijd aan je collega welke communicatiemethode hun voorkeur heeft en pas je daar zo mogelijk aan aan.

3: Pas je spreektempo aan, maar overdrijf niet #

Een duidelijke uitspraak en een aangepast spreektempo kunnen communicatie met slechthorende collega’s aanzienlijk verbeteren. Spreek daarom in een rustig, duidelijk tempo zonder te mompelen of woorden in te slikken. Het is echter belangrijk om niet te overdrijven; spreek niet onnatuurlijk langzaam en articuleer niet overdreven, want dit maakt liplezen juist moeilijker.

Probeer natuurlijk te spreken, maar let wel extra op duidelijkheid. Maak je zinnen niet te lang en pauzeer regelmatig zodat je collega kan verwerken wat je hebt gezegd. Als je merkt dat je niet wordt begrepen, herhaal dan niet alleen dezelfde zin luider, maar probeer het anders te formuleren. Gebruik eventueel andere woorden die makkelijker te liplezen zijn of verduidelijk je boodschap met gebaren of door iets op te schrijven.

Onthoud dat het niet nodig is om te schreeuwen. Luider spreken helpt vaak niet bij doofheid of bepaalde vormen van slechthorendheid, en kan juist irritatie veroorzaken. Bij Ctalents geloven we dat respectvolle, natuurlijke communicatie altijd de beste basis vormt voor een goede verstandhouding.

4: Hoe maak je vergaderingen toegankelijk? #

Vergaderingen kunnen een uitdaging vormen voor dove of slechthorende collega’s, vooral als er meerdere mensen door elkaar spreken. Begin daarom met een duidelijke structuur en stuur vooraf een agenda, zodat iedereen weet wat er besproken zal worden. Zorg ervoor dat slechts één persoon tegelijk aan het woord is en geef duidelijk aan wanneer er een wisseling van spreker is.

Overweeg het gebruik van visuele hulpmiddelen zoals presentaties, whiteboards of gedeelde documenten om de belangrijkste punten te ondersteunen. Voor grotere of formele vergaderingen kun je een tolk NGT (Nederlandse Gebarentaal) of een schrijftolk inzetten. Een schrijftolk typt alles wat er gezegd wordt, waardoor je dove of slechthorende collega het gesprek kan volgen via een scherm.

Technologie kan ook een waardevolle ondersteuning bieden. Sommige bedrijven, zoals we in de praktijk zien, gebruiken speciale apparaten zoals de Speaksee microfoon kit, waarmee gesprekken worden omgezet in tekst. Ook zijn er ondertitelingsdiensten voor videogesprekken beschikbaar. Vraag aan je collega welke hulpmiddelen voor hem of haar het beste werken en zorg dat deze beschikbaar zijn.

5: Maak gebruik van schriftelijke communicatie als aanvulling #

Schriftelijke communicatie kan een waardevolle aanvulling zijn op gesproken gesprekken. E-mail, chat-apps en tekstberichten bieden dove of slechthorende collega’s de mogelijkheid om informatie rustig te verwerken zonder de druk van directe interactie. Het is een goed idee om belangrijke informatie die mondeling besproken is, ook nog eens schriftelijk te bevestigen.

Bij complexe onderwerpen of gedetailleerde instructies kan het zinvol zijn om deze op voorhand al schriftelijk te delen. Zo heeft je collega tijd om de informatie door te nemen en eventuele vragen voor te bereiden. Dit komt niet alleen je dove of slechthorende collega ten goede, maar zorgt er ook voor dat andere teamleden beter voorbereid aan de slag kunnen.

Let bij schriftelijke communicatie op duidelijkheid en structuur. Gebruik korte, heldere zinnen en deel de tekst op in overzichtelijke alinea’s. Vermijd ingewikkeld jargon of afkortingen die niet bij iedereen bekend zijn. Als je feedback nodig hebt, stel dan specifieke vragen in plaats van algemene opmerkingen te maken.

6: Let op de inrichting van de werkplek #

De fysieke werkomgeving speelt een belangrijke rol in het faciliteren van goede communicatie met dove of slechthorende collega’s. Begin met het verminderen van achtergrondgeluid, wat voor slechthorende mensen met hoorapparaten zeer storend kan zijn. Dit kan betekenen dat je vergaderruimtes kiest die akoestisch goed zijn ingericht of flexwerkplekken selecteert in rustigere zones van het kantoor.

Zorg voor goede verlichting in alle ruimtes waar communicatie plaatsvindt. Zoals eerder genoemd, is goede belichting van het gezicht essentieel voor liplezen. Overweeg om vergadertafels rond of U-vormig op te stellen zodat iedereen elkaar goed kan zien. In kantoortuinen kan het helpen om bureaus zo te arrangeren dat dove of slechthorende medewerkers hun collega’s gemakkelijk kunnen zien aankomen.

Denk ook aan visuele signalen in de werkomgeving, zoals lichtsignalen voor telefoon, deurbel of alarmen. Voor videogesprekken is het belangrijk dat iedereen een goede camera en microfoon heeft, en dat de internetverbinding stabiel is voor een vloeiende communicatie.

7: Vraag naar persoonlijke voorkeuren voor communicatie #

Iedere dove of slechthorende persoon heeft andere communicatiebehoeften en voorkeuren. Sommigen gebruiken gebarentaal, anderen vertrouwen op liplezen, hoorapparaten of cochleaire implantaten. Sommigen combineren verschillende methoden. De beste manier om erachter te komen wat werkt, is simpelweg vragen. Wij bij Ctalents volgen vaak het principe: ATP (Ask The Person) – vraag het de persoon zelf.

Start een open gesprek over hoe jullie het beste kunnen communiceren. Stel vragen zoals: “Wat helpt jou het beste om gesprekken te volgen?”, “Zijn er situaties die communicatie voor jou extra moeilijk maken?”, of “Hoe kan ik je ondersteunen tijdens vergaderingen?” Deze vragen tonen respect en oprechte interesse, wat bijdraagt aan een positieve werkrelatie.

Onthoud dat voorkeuren kunnen veranderen afhankelijk van de situatie. In een één-op-één gesprek werkt wellicht een andere aanpak dan in een groepsvergadering of tijdens een informele teamlunch. Check daarom regelmatig of de huidige communicatiemethoden nog voldoen en wees flexibel in je aanpak.

8: Wees geduldig en bereid om te herhalen #

Geduld is een essentieel onderdeel van effectieve communicatie met dove of slechthorende collega’s. Er kunnen momenten zijn waarop boodschappen niet direct duidelijk overkomen en herhaald moeten worden. Het is belangrijk om hiervoor de tijd te nemen zonder ergernis te tonen. Bedenk dat je collega zich al extra moet inspannen om het gesprek te volgen.

Als je merkt dat je niet begrepen wordt, probeer dan je boodschap op een andere manier te formuleren in plaats van dezelfde woorden te herhalen. Soms kan een bepaalde woordkeuze moeilijker te liplezen zijn, of is een bepaald concept abstracter. Gebruik in dat geval praktische voorbeelden of visuele hulpmiddelen om je punt duidelijk te maken.

Het tonen van geduld heeft een belangrijke meerwaarde: het creëert een veilige omgeving waarin je collega zich comfortabel voelt om om verduidelijking te vragen. Hierdoor wordt de communicatie op lange termijn juist efficiënter, omdat misverstanden worden voorkomen. Zoals we bij alle inclusieve werkplekken zien: investeren in goede communicatie aan het begin bespaart tijd en frustratie later.

9: Zorg voor visuele waarschuwingssystemen #

In de werkomgeving zijn er verschillende signalen die normaal gesproken via geluid worden gecommuniceerd, zoals telefoonoproepen, bezoekers bij de receptie, of alarmsignalen. Voor dove of slechthorende collega’s is het belangrijk om deze auditieve signalen te vervangen of aan te vullen met visuele alternatieven.

Voor noodsituaties, zoals brandalarmen, moeten er altijd visuele waarschuwingen zijn zoals knipperende lichten. Check of deze systemen aanwezig zijn in alle ruimtes van jullie kantoor, inclusief vergaderruimtes, keukens en toiletten. Voor binnenkomende telefoontjes kan speciale software worden gebruikt die lichtflitsen op het beeldscherm toont, of een trilsignaal naar een smartwatch of speciale ontvanger stuurt.

Ook voor alledaagse situaties, zoals een collega die aan de deur klopt of iemand die je aandacht wil, kunnen visuele of tactiele signalen helpen. Denk hierbij aan een licht tikje op de schouder (vraag eerst of dit ok is), een lichtsignaal op het bureau, of zelfs het gebruik van chat-apps om iemands aandacht te trekken voordat je een gesprek begint.

10: Betrek het hele team bij bewustwording #

Voor een echt inclusieve werkplek is het belangrijk dat niet alleen jij, maar het hele team zich bewust is van de behoeften van dove of slechthorende collega’s. Organiseer daarom bewustwordingsactiviteiten of trainingen voor het hele team. Dit kan variëren van een informele lunch-and-learn sessie tot een meer gestructureerde workshop over inclusieve communicatie.

Een inspiratiesessie, zoals wij die bij Ctalents organiseren, kan een krachtig middel zijn. Tijdens zo’n sessie krijgt een nieuwe collega de ruimte om zichzelf en zijn of haar communicatiebehoeften voor te stellen. Er is ruimte voor de ‘roze olifanten’ – vragen die mensen hebben maar eigenlijk niet durven te stellen. Door dit aan het begin te doen, creëer je een open sfeer waarin iedereen zich prettig genoeg voelt om vragen te stellen.

Stimuleer een cultuur waarin teamleden elkaar kunnen helpen en corrigeren op een positieve manier. Bijvoorbeeld wanneer iemand vergeet zijn camera aan te zetten tijdens een videovergadering of met zijn rug naar een dove collega praat. Zo wordt inclusieve communicatie een gedeelde verantwoordelijkheid en niet alleen een taak van het management of de dove collega zelf.

Een inclusieve werkomgeving creëren voor iedereen #

Effectieve communicatie met dove of slechthorende collega’s is niet alleen een kwestie van individuele aanpassingen, maar past binnen een bredere inclusieve werkplek waar iedereen tot zijn recht komt. De tips in dit artikel zijn niet alleen nuttig voor de communicatie met dove of slechthorende collega’s, maar kunnen de algehele communicatie in je team verbeteren.

Door bewust bezig te zijn met hoe je communiceert, creëer je een werkomgeving waarin diversiteit wordt gewaardeerd en iedereen kan bijdragen vanuit zijn of haar unieke talenten. Zoals we bij Ctalents altijd zeggen: het gaat niet om de beperking, maar om wat iemand wél kan. Met de juiste aanpassingen en bewustwording kan iedereen een waardevolle bijdrage leveren aan je organisatie.

Wil je meer weten over het creëren van een inclusieve werkomgeving voor collega’s met een auditieve beperking? Of zoek je talent dat jouw team kan versterken? Bij Ctalents geloven we in de kracht van talent en helpen we organisaties om diversiteit op de werkvloer te vergroten. Samen bouwen we aan een arbeidsmarkt waarin iedereen gelijke kansen krijgt.